Kayseri Hasinli Mahallesi ve Hasinli Camisi

Hasinli Camisinin doğu tarafında yani gözüken bu taraf yan duvarda yaklaşık 1 m yükseklikte duvarla başlayan içinde elektrik trafosu bulunan bir mezarlık vardı. Minarenin kuzey cephesinde binek taşı denilen ezan vakti yaklaşık 3 yaşlının oturabildiği 80 cm kadar yükseklikte prizmatik yonu (yontma) taş vardı. Batı tarafından gittiğimizde sokak T şeklinde sağ ve sola ayrılır, karşıda karaborsa ürün satışında oldukça mahir, kendisinden alışveriş yapılmasını zorlar tarzda karaborsa ürünü ipe un sererek; sabah namazını müteakiben kuyruğa girdiğimiz 1 paket maltepe, yarım kilo toz şeker, paket margarin için insanları keyifle bekleten, hanımı çocuklara karşı oldukça sevecen Bakkal Kör Osman Amca vardı. Sol tarafa döner dönmez köşe başında Erzurum göçmeni mahalle berberimizin yeri vardı. Lise çağına kadar 3 numara saç kesimimizi yaptı evelallah. Zaza marka o zamanlar oldukça pahalı olan mekanik saç makinasının 3 dişini benim sık ve sert saçlarım kırınca sen bir daha gelme der gibi bakmıştı rahmetli. Caminin sol tarafından koç sokaktan giderken sol tarafta kot seviyesi düşük bir boşluk vardı. Orası bizim çocukluğumuzun futbol sahası idi. Kırk yılın başı meşin top elimize geçerse kale olarak kullandığımız evin duvarına şutlar gidince ev sahibi bizi uyarır, sonra kovalardı. Sağ tarafta esnaflığı, temizliği ve ağırbaşlılığı ile mukim H Ömer bakkalımız vardı. Mübarek karaborsa mal bulamaz, bulursa da ayrım gözetmeksizin verirdi. Hakka yürüdü ise Allah rahmet eylesin, yaşıyorsa rabbim sağlıklı uzun ömürler versin evlatları ile birlikte. Devam edersek sağda yine bir boşluk ve Deveci Hamamı vardı. Hamamın arkası Rahmetli Tevfik Amcanın bahçesi idi. Buradan kocaman göbekli ve yağlı marulları alıp Kayseri Lisesi Çeşmesi önünde çifti 5 liraya satardım. Koç sokak Söğütlü önüne bağlanırdı. H Ömer bakkalın karşı sokağı Tacettin Veli' ye çıkardı. Göbeğimin gömüldüğü cami dibi yol oldu 18 yıl gurbette yaşadım. Makina dişi kıran saçlar seyreldi saçlı kel oldum. Mahalle bakkalına çirişle yapıştırıp yaptığım kese kâğıtları tarih oldu. O güzelim evlerle birlikte çocukluğum, anılarım yer ile yeksan oldu. Fakir ama güzel bir çocukluk yaşadık vesselam!

 Davut Bayram tarafından Hasinli Mahallesini anlatan bir yorum okudunuz. Şimdi benim de küçüklüğümün geçtiği ve son yıllarına tanıklık ettiğim kara taşlı bu sokakları bende anlatayım.

Kanaat Bakkaliyesi 

Bakkal Kör Osman bizim komşumuzdu. 1986 veya 87 yılında öldü. Kanaat bakkaliyesini işletirdi. Evi bakkalın arkasındaydı. Öldükten sonra oğulları bakkalı kendisi gibi işletemedi. Kapandı gitti.

Erzurum göçmeni berbere Kürt Şerafettin denirdi. Oda Söğütlüön tarafına taşındı gitti.

Hasinli Camisi ve Çevresindeki Hendekler

Hasinli mahallesi şu anda Tacettin Veli Mahallesine dahil edilmiştir. Yani Hasinli Mahallesi maalesef tarihe karıştı diyebiliriz. Bu mahallesinden kalan ve ismini taşıyan nadir eserlerde biriside Hasinli Camisidir. Hasinli Camisinin doğu tarafında bulunan atıl durumda hiç kullanılmayan içinde otların hüküm sürdüğü mezarlık olduğu pek belli olmayan bir alan vardı ki burada yürürken otlar arasında kurukafa bulmuştuk. Belki de caminin eski hoca veya müezzinlerinden birine aitti. Caminin çıkış kapısının hemen karşısında bir çeşme vardı. Koç sokaktan girerken kot seviyesi düşük boşluğa ve deveci hamamı önündeki kot seviyesi düşük boşluklara biz “hendek” derdik. Burada mahalle çocukları top oynardı. Bu boşluklardan Koç Sokaktan giderken ki olanda duyduğuma göre eskiden caminin medresesi varmış. Tahminimce medreseler kapatılınca bina yıkılarak temel taşlarına kadar kullanılmış ve  kot seviyesi düşük bir boşluk kalmış. Deveci hamamı tarafındaki hendek ise eski sıbyan mektebine ait olabilir. Bu tahminlerime temel olarak Muhamed KÖSE tarafından yazılan Kayseri Şehri (1830-1860) adlı doktora tezinden faydalandım. Bu tezde Cami hakkında şu bilgiler yer almakta:

Camiye ait kitabeden anlaşıldığı kadarıyla cami, 1714 yılında "hayır ve hasenat sahibi" es-Seyyid el-hac Derviş Mehmed Ürgübî tarafından inşa edilmiştir. Bitişiğinde bulunan sıbyan mektebi, medrese ve çeşme caminin banisi tarafında yaptırılıp vakıf hayratına dahîl edilmiştir. 1786 yılında cami, Derviş Mehmed Ürgübî’nin neslinden gelen Ak Hatun adında bir kadın tarafından tamir ettirilmiştir. Bahsi geçen sıbyan mektebi ve medreseden bugün bir iz yoktur. Yalnız, caminin karşısındaki Hasinli Çeşmesi ayaktadır.

Ayrıca bu tezde Hasinli Mahallesi hakkında şu bilgilere yer almakta:

Hasinli (Hisayünlü) Mahallesi: 1500 tarihli Tapu-Tahrir Defteri’nde “Hisayünlü Mahallesi tabi Lala” adıyla geçen mahallede 87 hane nüfusu ikamet etmekteydi. Müslüman ve Ermenilerin birlikte yaşadığı ve Müslüman varlığının daha güçlü olduğu bu mahallede 1831’de 115 Müslüman hanesi mevcut olup 71 genç, 101 çocuk ve 84 yaşlı olmak üzere toplam 256 Müslüman erkek nüfusu yaşamaktaydı. Sayım sırasında iki kişinin İzmir’de, birer kişinin İstanbul ve Şam’da bulunduğu ve bir kişinin kayıp olduğu tespit edilmiştir. Bu tarihte mahallenin muhtarlık görevini Süleyman, imamlık vazifesini de Hacı Toros efendiler icra etmekteydi. Bu dönemde hane reislerinin muhtelif olan meslekleri arasında eskicilik, askerlik, ekmekçilik, tüccarlık, nalbantlık, kutuculuk, hızarcılık, körtüncülük, mücellitlik ve çizmecilik yer almaktaydı. Ayrıca 1834 tarihli temettuat defterinde ise mahallenin hane sayısı 113, toplam nüfusu 565 ve toplam temettuatı 68.499 kuruştur.

Hasinli Camii tarihinde adı geçen Vakıf sahibinin neslinden “Ak Hâtun” adında bir kadın tarafından tamir edilir ve kapısının üzerinde şu beyit yazılı bulunur (H. 1201/M.1786):

“Bu ra‘nâ mâbedi ziynetle eyledi ihyâ

İde cennet sarâyın bahş, bu Ak Hatun´a ol Mevlâ.” 

Beytin sadeleştirilerek nesre çevrilmesi: 

“Bu güzel mabedi süsleyip bezeyerek ihya eyledi. Mevla bu Ak Hatun´a cennet sarayını bağışlasın.”

Hasinli Caminin Tavanı tahta direklerle yapılmış, bunlar yine tahta sütunlarla desteklenmiştir. Caminin Minberi,  Mihrabı ve dış kapısındaki taş işçiliği görülmeye değerdir. Lale devrinde yapılan bir eser olması sebebiyle Osmanlı başkentindeki sanat anlayışının yansımaları bu eserde görülmektedir.

Bu evlerin bazıları viraneye dönmüş, çoğunda ise hâlâ yaşam devam ediyordu. Eskiden buralarda Kayseri’nin yerli halkı otururdu. Ancak zamanla bu insanlar mahallelerini terk etmeye başladılar. 1990’lı yıllarda, bohçacılar gibi ucuz ev arayan yeni sakinler yerleşti bu sokaklara. Zamanla mahalleler, belediyenin sistematik dönüşüm projeleriyle adeta birer birer yok edildi, haritadan silindi.

Bir zamanlar mahallenin neşesi olan Bakkal Ömer Amca ise sonuna kadar direndi. O küçük dükkânında son müşterisine kadar hizmet verdi. Ama sonunda o da kapattı kepenklerini ve sessizce gitti…

Hasinli Mahallesi ile ilgili Türk Dönemi Kayseri Kenti ve Mahalleleri adlı kitapta şu bilgilere yer vermekte:

Hasinli mahallesi adı ilk olarak 1570 yılında düzenlenen tahrir defterinde geçmektedir. Bu mahalle Lala Cami Mahallesi'nin  bölünmesiyle oluşmuştur. Mahallenin hane sayısı sürekli artmış Kayserinin ikinci en büyük mahallesi durumuna gelmiştir. Mahalleye 1570 yılı tahririnde 110 hane, 1584 yılı tahririnde ise 317 Müslüman ve 2 gayrimüslim hane kaydedilmiştir. Sur dışında bulunan mahalle, adını 15 yüzyılın sonunda yapıldığı düşünülen Hasinli Mescidi'nden almıştır. Mahalle 17. yüzyılda üçe bölünmüş, güneyindeki kısma Deliklitaş, güneybatısındaki kısma ise Hacı Kasım adları verilmiştir. Mahallenin sınırları içine ve Deliklitaş Mahallesi yakınına 1730 yılında Deveci Hamamı'nın yapılmasıyla bu çevrenin yaşam kalitesi yükselmiştir. Varlığını 2000 yılına kadar sürdüren mahalle, Melikgazi belediyesinin aldığı bir kararla Tacettin Veli Mahallesi'ne bağlanmıştır.